Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza

Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza.

MESJANIZM - przekonanie o szczególnej roli Polski i narodu polskiego w dziejach świata. Zapoczątkowane w epoce sarmackiej, rozwinięte w dziełach A. Mickiewicza. Głosząc pochwałę przeszłości twórcy szukali w niej uzasadnienia proroctw o Polsce jako o Mesjaszu narodów, który da ludom Europy Królestwo Boże na Ziemi.

Mesjanizm "Dziadów" polega na wykorzystaniu analogii pomiędzy męką Chrystusa i odkupicielskim sensem jego ofiary, a niewinną ofiarą polskich męczenników, co jest ukazane w "Widzeniu księdza Piotra". Jest owa ofiara składana w imię wolności i w celu zbawienia współczesnego świata. Do walki ze złem historycznym uosabianym w postaci cara Bóg wybrał Polskę, nie tylko dla jej dawniejszych zasług, ale również z uwagi na niewinny charakter doznanych cierpień. Obrazy zawarte w widzeniu księdza Piotra to:

- spojrzenie "z lotu ptaka" na tłum wozów wywożących Polaków na Sybir;

- obraz pojedynczego człowieka, który uszedł i stanie się wskrzesicielem narodu ("A imię jego czterdzieści i cztery");

- naród "związany" i Europa ("...nad nim się urąga...") - podobieństwo do losów Chrystusa (Francja = Piłat - wydał wyrok i umywa ręce);

- "Naród - Chrystus" dźwiga krzyż ukuty przez trzech zaborców;

- "Matka - Wolność" opłakuje swój naród na wzór Matki Boskiej;

- Wniebowstąpienie - Naród unosi się ku niebu i przemienia się w portret wybawcy - namiestnika wolności.

"Dziady, część III" stanowią próbę usprawiedliwienia (wytłumaczenia) doznanych przez Polaków krzywd, co zawiera się w sformułowaniu "Polska Chrystusem narodów".

PROMETEIZM - charakterystyczna postawa buntu wobec sił wyższych (bogów, losu, natury), w imieniu dobra ogółu ludzkiego, wiążąca się z gotowością do najwyższego poświęcenia.

Najbardziej widoczny prometeizm w "Dziadach części III" ukazany jest w >>Wielkiej Improwizacji<<. Konrad po duchowej przemianie jest gotów poświęcić własne życie, wzywając Boga na pojedynek. Konrad żąda "rządu dusz" - a więc duchowego przywództwa nad własnym narodem w celu wyzwolenie go z pod zaborów. Rozgorączkowany Konrad grozi Bogu i prawie nazywa go bluźnierczo Carem. Prawie, gdyż ostatni wyraz dopowiedziany zostaje przez Diabła.

Najważniejsze tematy poruszane przez Konrada to:

- wyzwanie wobec Boga. Poczucie siły i duma Konrada każą mu stwierdzić, że jest w stanie stworzyć świat - dzięki uczuciom lepszy ("Ja czuję niemiertelność, nieśmiertelność tworzę, Cóż ty większego mogłeś zrobić Boże") - niż to uczynił Bóg (który:"... Jest tylko mądrością","...W milion ludzi krzyczących ratunku,| Patrzy jak w zawiłe równanie rachunku");

- "Rząd dusz" ma umożliwić poprzez silną władzę zapewnienie ludziom szczęścia. "Chcę czuciem rządzić, które jest we mnie; Rządzić jak Ty wszystkimi, zawsze i tajemnie...";

- rolą poezji jest kierowanie duszą społeczeństwa, poruszenie serc i umysłów, a nawet wezwanie do buntu;

- polemika z Bogiem, którem Konrad przypisuje postać klasyka - mądrość, wiedzę i potęgę, ale jednocześnie nie kierowanie się uczuciami, które są przeciwstawiane cechom klasyków jako wystarczające do rekompensaty przemijalności i kruchości życia ludzkiego.